The old painter Wang--Fo and his disciple Ling were wandering along the roads of the Kingdom of Han.
They made slow progress because Wang--Fo would stop at night to watch the stars and during the day to observe the dragonflies. They carried hardly any luggage, because Wang--Fo loved the image of things and not the things themselves, and no object in the world seemed to him worth buying, except brushes, pots of lacquer and China ink. They were poor, because Wang--Fo would exchange his paintings for a ration of boiled millet, and roles of silk and rice paper, and paid no attention to pieces of silver. Ling, his disciple, bent beneath the weight of a sack full of sketches, bowed his back with respect as if he were carrying the heavens' vault, because for Ling, the sack was full of snow--covered mountains, torrents in spring, and the face of the summer moon.
Ling had not been born to trot down the roads, following an old man who seized the dawn and captured the dusk. His father had been a banker who dealt in gold, his mother the only child of a jade merchant who had left her all his worldly possessions, cursing her for not being a son. Ling had grown up in a house where wealth made him shy: he was afraid of insects, of thunder and the face of the dead. When Ling was 15, his father chose a bride for him, a very beautiful one because the thought of the happiness he was giving his son consoled him having reached the age in which the night is meant for sleep. Ling's wife was as frail as a reed, childish as milk, sweet as saliva, salty as tears. After the wedding, Ling's parents became discreet to the point of dying, and their son was left alone in a house painted Vermillion, in the company of his young wife who never stopped smiling and a plum tree that blossomed every spring with pale pink flowers. Ling loved this woman of a crystal clear heart as one loves a mirror that will never tarnish, or a talisman that will protect one forever. He visited the teahouses to follow the dictates of fashion, and only moderately favoured acrobats and dancers.
One night, in the tavern, Wang--Fo shared Ling's table. The old man had been drinking in order to better paint a drunkard, and he cocked his head to one side as if trying to measure the distance between his hand and his bowl. The rice wine undid the tongue of the taciturn craftsman, and that night Wang spoke as if silence were a wall and words the colours with which to cover it. Thanks to him, Ling got to know the beauty of the drunkard's faces blurred by the vapours of hot drink, the brown splendour of the roasts unevenly brushed by tongues of fire, and the exquisite blush of wine stains strewn on the tablecloth like withered petals. A gust of wind broke the window: the downpour entered the room. Wang--Fo leaned out to make Ling admire the livid stripes of lightning, and Ling, spellbound, stopped being afraid of storms.
Ling paid the old painter's bill, and as Wang--Fo was both without money and without lodging, he humbly offered him a resting place. They walked away together; Ling held a lamp whose light projected unexpected fires in the puddles. That evening, Ling discovered with surprise that the walls of his house were not red, as he had always thought, but the colour of an almost rotten orange. In the courtyard, Wang--Fo noticed the delicate shape of a bush to which no one had paid any attention until then, and compared it to a young woman letting down her hair to dry. In the passageway, he followed with delight the hesitant trail of an ant along the cracks in the wall, and Ling's horror of these creatures vanished into thin air. Realising that Wang--Fo had just presented him with the gift of a new soul and a new vision of the world, Ling respectfully offered the old man the room in which his father and mother had died.
For many years now, Wang--Fo had a dreamed of painting the portrait of a Princess of old days playing the lute under a willow. No woman was sufficiently unreal to be his model, but Ling would do because he was not a woman. Then Wang--Fo spoke of painting a young prince shooting an arrow at the foot of a large cedar tree. No young man of the present was sufficiently unreal to serve as his model, but Ling got his own wife to pose under the plum tree in the garden. Later on, Wang--Fo painted her in a fairy costume against the clouds of twilight, and the young woman wept because it was an omen of death. As Ling came to prefer the portraits painted by Wang--Fo to the young woman herself, her face began to fade, like a flower exposed to warm winds and summer rains. One morning, they found her hanging from the branches of the pink Plum tree: the ends of the scarf that was strangling her floated in the wind, entangled with her hair. She looked even more delicate than usual, and as pure as the beauties celebrated by the poets of days gone by. Wang--Fo painted her one last time, because he loved the green hue that suffuses the face of the dead. His disciple Ling mixed the colours and the task needed such concentration that he forgot to shed tears.
One after the other, Ling sold his slaves, his jades, and the fish in his pond to buy his master pots of purple ink that came from the West. When the house was empty, they left it, and Ling closed the door of his past behind him. Wang--Fo felt weary of the city where the faces could no longer teach him secrets of ugliness or beauty, and the master and his disciple walked away together down the roads of the kingdom of Han.
Their reputation preceded them into the villages, to the gateway of fortresses, and into the atrium of temples where restless pilgrims halt at dusk. It was murmured that Wang--Fo had the power to bring his paintings to life by adding a last touch of colour to their eyes. Farmers would come and beg him to paint a watchdog, and the Lords would ask him for portraits of their best warriors. The priests honoured Wang--Fo as a sage; the people feared him as a sorcerer. Wang enjoyed these differences of opinion which gave him the chance to study expressions of gratitude, fear, and veneration.
Ling begged for food, watched over his master's rest, and took advantage of the old man's raptures to massage his feet. With the first rays of the sun, when the old man was still asleep, Ling went in pursuit of timid landscapes hidden behind bunches of reeds. In the evening, when the master disheartened, threw down his brushes, he would carefully pick them up. When Wang became sad and spoke of his old age, Ling would smile and show him the solid trunk of an old oak; when Wang felt happy and made jokes, Ling would humbly pretend to listen.
One day, at sunset, they reached the outskirts of the Imperial city and Ling sought out and found an inn in which Wang--Fo could spend the night. The old man wrapped himself up in rags, and Ling lay down next to him to keep him warm because Spring had only just begun and the floor of beaten earth was still frozen.
At dawn, heavy steps echoed in the corridors of the inn; they heard the frightened whispers of the innkeeper and orders shouted in a foreign, barbaric tongue. Ling trembled, remembering that the night before, he had stolen a rice cake for his master's supper. Certain that they would come to take him to prison, he asked himself who would help Wang--Fo ford the next river on the following day.
The soldiers entered carrying lanterns. The flames gleaming through the motley paper cast red and blue lights on their leather helmets. The string of bow quivered over their shoulders, and the fiercest among them suddenly let out a roar for no reason at all. A heavy hand fell on Wang-- Fo's neck, and the painter could not help noticing that the soldiers' sleeves did not match the colour of their coats.
Helped by his disciple, Wang--Fo followed the soldiers, stumbling along uneven roads. The passing crowds made fun of these two criminals who were certainly going to be beheaded. The soldiers answered Wang's questions with savage scowls. His bound hands hurt him, and Ling in despair looked smiling at his master, which for him was a gentler way of crying.
They reached the threshold of the Imperial Palace, whose purple walls rose in broad daylight like a sweep of sunset. The soldiers lead Wang--Fo through countless square and circular rooms whose shapes symbolised the seasons, the cardinal points, the male and female, longevity, and the prerogatives of power. The doors swung on their hinges with a musical note, and were placed in such a manner that one followed the entire scale when crossing the palace from east to west. Everything combined to give an impression of superhuman power and subtlety, and one could feel that here the simplest orders were as final and as terrible as the wisdom of the ancients. At last, the air became thin and the silence so deep that not even a man under torture would have dared to scream. A eunuch lifted a tapestry; the soldiers began to tremble like women, and the small troop entered the chamber in which the Son of Heaven sat on a high throne.
It was a room without walls, held up by thick columns of blue stone. A garden spread out on the far side of the marble shafts, and each and every flower blooming in the greenery belonged to a rare species brought here from across the oceans. But none of them had any perfume, so that the Celestial Dragon's meditations would not be troubled by fine smells. Out of respect for the silence in which his thoughts evolved, no bird had been allowed within the enclosure, and even the bees had been driven away. An enormous wall separated the garden from the rest of the world, so that the wind that swept over dead dogs and corpses on the battlefield would not dare brush the Emperor's sleeve.
The Celestial Master sat on the throne of jade, and his hands were wrinkled like those of an old man, though he had scarcely reached the age of 20. His robe was blue to symbolise winter, and green to remind one of Spring. His face was beautiful but blank, like a looking glass placed too high, reflecting nothing except the stars and the immutable heavens. To his right stood his Minister of Perfect Pleasures, and to his left his Councilor of Just Torments. Because his courtiers, lined along the base of the columns, always lent a keen ear to the slightest sound from his lips, he had adopted the habit of speaking in a low voice.
"Celestial Dragon," said Wang--Fo, bowing low, "I am old. I am poor, I am weak. You are like summer; I am like winter. You have 10,000 lives; I have but one, and it is near to its close. What have I done to you? My hands have been tied, these hands that never harmed you." "You ask what you have done to me, old Wang--Fo?" Said the Emperor.
His voice was so melodious that it made one want to cry. He raised his right hand, to which the reflections from the jade pavement gave a pale sea green hue like that of an underwater plant, and Wang--Fo marvelled at the length of those thin fingers, and hunted among his memories to discover whether he had not at one time painted a mediocre portrait of either Emperor or one of his ancestors that would now merit a sentence of death. But it seems unlikely because Wang--Fo had not been an assiduous visitor at the Imperial Court. He preferred the farmer's huts or, in the cities, the courtesan's quarters and the taverns along the harbour where the dockers liked to quarrel.
"You ask me what it is you have done, old Wang--Fo?" Repeated the Emperor, inclining his slender neck towards the old man waiting attentively. "I will tell you. But, as another man's poison cannot enter our veins except through our nine openings, in order to show you your offences I must take you with me down the corridors of my memory and tell you the story of my life. My father had assembled a collection of your work and hidden it in the most secret chamber in the Palace, because he judged that the people in your paintings should be concealed from the world since they cannot lower their eyes in the presence of profane viewers. It was in those same rooms that I was brought up, old Wang--Fo, surrounded by solitude. To prevent my innocence from being sullied by other human souls, the restless crowd of my future subjects had been driven away from me, and no one was allowed to pass my threshold, for fear that his or her shadow would stretch out and touch me. The few aged servants that were placed in my service showed themselves as little as possible; the hours turned into circles; the colours of your paintings bloomed in the first hours of the morning and grew pale at dusk. At night, when I was unable to sleep, I gazed at them, and for nearly 10 years I gazed at them every night. During the day, sitting on a carpet whose design I knew by heart, I dream of the joys the future had in store for me. I imagined the world, with the Kingdom of Han at the centre, to be like the flat palm of my hand crossed by the fatal lines of the Five Rivers. Around it lay the sea in which monsters are born, and farther away the mountains that hold up the heavens. And to help me visualise these things I used your paintings. You made me believe that the sea looked like the vast sheets of water spread out across your scrolls, so blue that if a stone were to fall into it, it would become a sapphire; that women opened and closed like flowers, like the creatures that came forward, pushed by the wind, along the paths of your painted gardens; and that the young, slim waisted warriors who mounted guard in the fortresses along the frontier were themselves like arrows that could pierce my heart. At 16 I saw the doors that separated me from the world open once again; I climbed onto the balcony of my palace to look at the clouds, but they were far less beautiful than those in your sunsets. I ordered my litter; bounced along roads on which I had not foreseen either mud nor stones, I travelled across the provinces of the Empire without ever finding your garden full of women like fireflies, or a woman whose body was in itself a garden. The pebbles on the beach spoiled my taste for oceans; the blood of the tortured is less red than the pomegranates in your paintings; the village vermin prevented me from seeing the beauty of the rice fields; the flesh of mortal women disgusted me like the dead meat hanging from the butchers hook, and the course laughter of my soldiers made me sick. You lied, Wang--Fo, you old imposter. The world is nothing but a mass of mottled colours thrown into the void by an insane painter, and smudged by our tears. The Kingdom of Han is not the most beautiful of kingdoms, and I am not the Emperor. The only empire which is worth reigning over is that which you alone can enter, old Wang, by the Road of One Thousand Curves and Ten Thousand Colors. You alone reign peacefully over mountains covered in snow that cannot melt, and over fields of daffodils that cannot die. And that is why, Wang--Fo, I have conceived a punishment for you, for you who's enchantment has filled me with disgust at every thing I own, and with desire for everything I shall never possess. And in order to lock you up in the only cell from which there is no escape, I have decided to have your eyes burned out, because your eyes, Wang--Fo, are the two magic gates that open onto your kingdom. And as your hands are the two roads of ten forking paths that lead to the hearts of your kingdom, I have decided to have your hands cut off. Have you understood, old Wang--Fo?"
Hearing the sentence, Ling, the disciple, tore from his belt an old knife and leaped towards the Emperor. Two guards immediately seized him. The Son of Heaven smiled and added, with a sigh: "and I also hate you, old Wang--Fo, because you have known how to make yourself beloved. Kill that dog."
Ling jumped to one side so that his blood would not stain his master's robe. One of the soldiers lifted his sword and Ling's head fell from his neck like a cut flower. The servants carried away the remains, and Wang--Fo, in despair, admired the beautiful scarlet stain that his disciple’s blood made on the green stone floor.
The Emperor made a sign and two eunuchs wiped Wang's eyes.
"Listen, old Wang--Fo," said the Emperor, "and dry your tears, because this is not the time to weep. Your eyes must be clear so that the little light that is left to them is not clouded by your weeping. Because it is not only the grudge I bare you that makes me desire your death; it is not only the cruelty in my heart that makes me want to see you suffer. I have other plans, old Wang--Fo. I possess among your works a remarkable painting in which the mountains, the river estuary, and sea reflect each other, on a very small scale certainly, but with a clarity that surpasses the real landscapes themselves, like objects reflected on the walls of a metal sphere. But that painting is unfinished, Wang--Fo; your masterpiece is but a sketch. No doubt when you began your work, sitting in a solitary valley, you noticed a passing bird, or a child running after the bird. And the bird's beak or the child's cheeks made you forget the blue eyelids of the sea.
You never finished the frills of the water's cloak, or the seaweed hair of the rocks. Wang--Fo, I want you to use the few hours of light that are left to you to finish this painting, which will thus contain the final secrets amassed during your long life. I know that your hands, about to fall, will not tremble on the silken cloth, and Infinity will enter your work through those unhappy cuts. I know that your eyes, about to be put out, will discover bearings far beyond all human senses. This is my plan, old Wang--Fo, and I can force you to fulfill it. If you refuse, before blinding you, I will have all your paintings burned, and you will be like a father whose children are slaughtered and all hopes of posterity extinguished. However, believe, if you wish, that this last order stems from nothing but my kindness, because I know that the silken scroll is the only mistress you ever deigned to touch. And to offer you brushes, paints, and inks to occupy your last hours is like offering the favours of a harlot to a man condemned to death."
Upon a sign from the Emperor's little finger, two eunuchs respectfully brought forward the unfinished scroll on which Wang--Fo had outlined the image of the sea and the sky. Wang--Fo dried his tears and smiled, because that small sketch reminded him of his youth. Everything in it spoke of a fresh new spirit which Wang--Fo could no longer claim as his, and yet something was missing from it, because when Wang had painted it he had not yet looked long enough at the mountains or at the rocks bathing their naked flanks in the sea, and he had not yet penetrated deep enough into the sadness of the evening twilight. Wang--Fo selected one of the brushes which a slave held ready for him and began spreading wide strokes of blue on to the unfinished sea. A eunuch crouched by his feet, mixing the colours; he carried out his task with little skill, and more than ever Wang--Fo lamented the loss of his disciple Ling.
Wang began by adding a touch of pink to the tip of the wing of a cloud perched on a mountain. Then he painted onto the surface of the sea a few small lines that deepened the perfect feeling of calm. The Jade floor became increasingly damp, but Wang--Fo, absorbed as he was in his painting, did not seem to notice that he was working with his feet in water. The fragile rowboat grew under the strokes of the painter's brush and now occupied the entire foreground of the silken scroll. The rhythmic sound of the oars rose suddenly in the distance, quick and eager like the beating of wings. The sound came nearer, gently filling the whole room then ceased, and a few trembling drops appeared on the boat man's oars. The red iron intended for Wang's eyes lay extinguished on the executioner’s coals. The courtiers, motionless as etiquette required, stood in water up to their shoulders, trying to lift themselves onto the tips of their toes. The water finally reached the level of the Imperial heart. The silence was so deep one could have heard a teardrop.
It was Ling. He wore his everyday robe, and his right sleeve still had a hole that he had not had time to mend that morning before the soldier's arrival. Around his neck was tied a strange red scarf.
Wang--Fo said to him softly, while he continued painting, "I thought you were dead."
"You being alive," said Ling respectfully, "how could I have died?"
And he helped his master into the boat. The jade ceiling reflected itself in the water, so that Ling seemed to be inside a cave. The pigtails of submerged courtiers rippled up toward the surface like snakes, and the pale head of the emperor floated like a Lotus.
"Look at them," said Wang--Fo sadly. "These wretches will die, if they are not dead already, I never thought there was enough water in the sea to drown an Emperor. What are we to do?"
"Master, have no fear," murmured the disciple.
"They will soon be dry again and will not even remember that their sleeves were ever wet. Only the Emperor will keep in his heart a little of the bitterness of the sea. These people are not the kind to lose themselves inside a painting."
And he added: "the sea is calm, the wind high, the sea birds fly to their nests. Let us leave, Master, and sail to the land beyond the waves."
"Let us leave," said the old painter.
Wang--Fo took hold of the helm, and Ling bent over the oars. The sound of rowing filled the room again, strong and steady like the beating of a heart. The level of the water dropped unnoticed around the large vertical rocks that became columns once more. Soon only a few puddles glistened in the hollows of the Jade floor. The courtier’s robes were dry, but a few wisps of foam still clung to the hem of the Emperor's cloak.
The painting finished by Wang--Fo was leaning against a tapestry. A rowboat occupied the entire foreground. It drifted away little by little, leaving behind it the thin wake that smoothed out into the quiet sea. One could no longer make out the faces of the two men sitting in the boat, but one could still see Ling's red scarf and Wang--Fo's beard waving in the breeze.
The beating of the oars grew fainter, then ceased, blotted out by the distance. The Emperor, leaning forward, hand above his eyes, watched Wang's boats sail away till it was nothing but an imperceptible dot in the paleness of the twilight. A golden mist rose and spread over the water. Finally the boat veered around a rock that stood at the gateway to the ocean; the shadow of a cliff fell across it; its wake disappeared from the deserted surface, and the painter Wang--Fo and his disciple Ling vanished forever on the jade sea that Wang--Fo had just created.
Marguerite Yourcenar - (from Oriental Tales)
Translated from the french by Alberto Manguel
WANG-FO NASIL KURTARILDI?
Yaşlı ressam Wang-Fo'yla çırağı Ling, Han Krallığı'nın yollarında ilerliyorlardı.
Yavaş yol alıyorlardı, çünkü Wang-Fo geceleri gezegenleri, gündüzleriyse kızböceklerini seyretmek için duraklıyordu.
Yükleri hafifti; çünkü Wang-Fo eşyaların kendilerini değil, imgelerini severdi ve dünyada, fırçaların, çini mürekkeplerinin, lake boya kutularının dışında hiçbir şeyin sahiplenilecek kadar değerli olmadığını söylerdi. Yoksuldular, çünkü Wang-Fo resimlerini bir tas arpa çorbasıyla takas eder, gümüş paraları küçümserdi. Sırtındaki eskiz dolu torbanın ağırlığı altında ezilen çırağı Ling, gökkubbeyi taşırmışçasına saygıdan iki büklüm olurdu; çünkü Ling'e bakılırsa, bu torba, kar altında dağlar, baharda ırmaklar, yaz mehtabının yüzüyle doluydu.
Ling, şafak vaktini kolllayıp günbatımını yakalayan bu adamla yollara düşmeye gelmemişti dünyaya. Babası sarraftı; anası bir yeşim taşı tüccarının tek kızıydı. Dedesi erkek evlat sahibi olamayınca, beddua ederek bütün malını mülkünü anasına bırakmıştı. Ling, zenginliğin rastlantılara fırsat vermediği bir evde yetişmişti. Bu pamuk kozasındaki hayat çekingen yapmıştı onu: Böceklerden, gök gürültüsünden, ölülerin yüzlerinden korkardı. On beş yaşını doldurunca babası bir eş buldu Ling'e; en güzel kızı aldı ona. Çünkü oğluna bu mutluluğu sağlamakla gecelerin sadece uyumaya yaradığı yaşa gelmiş olduğunu unutuyor, teselli buluyordu.
Ling'in karısı, bir saz kadar narin, süt kadar çocuksu, gözyaşları kadar tuzlu, ıslak bir öpücük kadar tatlıydı. Düğünden sonra, Ling'in ailesi oğullarına gösterdikleri inceliği ölüme kadar vardırmışlardı. Ling, kızıla boyalı evinde, hiç durmadan gülen karısı ve her bahar pembe çiçekler açan erik ağacıyla baş başa kalmıştı. Ling, pırıl pırıl yürekli bu kadını hiç kararmayacak bir ayna gibi, koruyucu bir tılsım gibi sevdi. Zamanın âdetlerine uyup akşamları çayevlerine gidiyor, akrobat ve dansözlere elinden geldiğince yardım ediyordu.
Bir gece meyhanelerden birinde Wang-Fo'yla aynı masayı paylaştılar. İhtiyar Wang-Fo, bir sarhoşun resmini yapabilmek için epeyce içmiş, eliyle içki fincanının arasındaki uzaklığı ölçmeye çalıştığından olacak, başı yana kaykılmıştı. Pirinç rakısı, bu ağırbaşlı, somurtkan zanaatçının dilini çözerdi. O gece Wang, sessizlik bir duvar, kelimelerse duvarın çıplaklığını örtmek için seçilen renklermişçesine konuşuyordu. Onun sayesinde Ling, sıcak içkilerin dumanıyla tütsülenen içkicilerin yüz güzelliğini, ateşin koca diliyle binbir türlü yaladığı etlerin parlak kızıllığını, örtülerin üzerine solgun taçyaprakları gibi serpilmiş şarap lekelerinin benzersiz pembeliğini gördü. Pencere ansızın kuvvetli bir rüzgârla açılmış, içeri yağmur girmeye başlamıştı. Wang-Fo, Ling'e şimşeğin parlak harelerini göstermek için eğilmiş ve Ling harelerin göz kamaştırıcı güzelliğini görerek fırtınadan korkmaz olmuştu.
Sonra Ling ihtiyar ressamın hesabını ödedi. Wang-Fo evsiz barksız ve parasız olduğundan barınacağı bir yer gösterdi. Birlikte yürüdüler, Ling'in elinde bir fener vardı. Işığı su birikintilerine beklenmedik alevler yansıtıyordu. O gece Ling, evinin duvarlarının sandığı gibi kırmızı olmadığını, gerçekte, çürümeye yüz tutmuş bir portakal renginde olduğunu farketti. Avluda o zamana kadar kimsenin dikkatini çekmemiş olan bir çalı bulunduğunu gördü ve bunu saçlarını kurutan genç bir kadına benzetti. Geçitte, duvarın çatlağındaki bir karıncanın ürkek yürüyüşünü seyretti ve bu hayvancıklara duyduğu tiksintinin ansızın silindiğini hissetti. O zaman Ling, Wang-Fo'nun kendisine yepyeni bir algıyla yeni bir ruh armağan ettiğini anlayarak, ihtiyara, annesiyle babasının öldükleri odayı açtı.
Wang-Fo yıllardır söğüt ağacı altında lavta çalan bir masal prensesinin portresini yapmayı düşler dururdu. Ama kendisine modellik yapacak ölçüde gerçekdışı bir kadın bulamamıştı. Ling kadın olmadığına göre ona modellik yapabilirdi. Sonra Wang-Fo, yüce bir servinin altında ok atan genç bir prensin portresinden söz açacak oldu. Ama şimdilerde, kendisine modellik yapacak ölçüde bir delikanlı ne gezerdi! Onun için Ling, karısına bahçedeki erik ağacının altında modellik yaptırdı. Sonra Wang-Fo onu melek kılığında, günbatımının bulutları arasında çizdi. Ve genç kadın ağladı, çünkü ölüm demekti bu. Ling'in Wang-Fo'nun yaptığı portreleri ona yeğlediğini gördükçe, genç kadının yüzü, yaz yağmurlarına ve sıcak rüzgârlara hedef olan çiçekler gibi günden güne soluyordu. Bir sabah onu bahçedeki erik dallarına asılı buldular; boynunu boğan başörtüsünün uçları saçlarına dolanmış salınıyordu. Geçmiş zamanların şairlerince yüceltilen güzeller kadar saftı. Wang-Fo son bir kez resmini yaptı, çünkü ölü yüzlerdeki bu yeşil rengi severdi. Çırağı Ling renkleri karıştırdı. Üstün çaba ve titizlik gerektiren bu iş, ona gözyaşı dökmeyi unutturmuştu.
Ling, ustasına Batı'dan gelen lal rengi mürekkeplerden alabilmek için, sırasıyla, kölelerini, yeşim taşlarını ve havuzundaki balıkları elden çıkardı. Geride satılacak bir şey kalmayınca çekip gittiler. Ling geçmişinin kapısını örttü ardından. Wang-Fo, yüzlerin kendisine çirkinlik ya da güzelliğe dair hiçbir sır vermediği bu şehirden usanmıştı. Ustayla çırak birlikte Han Krallığı'nın yolunu tuttular.
Ünleri köyden köye yayılıyordu. Kale kapılarından, alacakaranlıkta önü ziyaretçilerle dolup taşan tapınak girişlerine kadar her yerde, herkes onları tanıyordu. Wang-Fo'nun son bir fırça darbesiyle resimlerine can verdiği söyleniyordu. Çiftçiler bir çoban köpeği resmi yapması için ayaklarına kapanıyor, senyörler asker resimleri istiyorlardı. Rahipler ona bir bilgeymişçesine saygı gösteriyor, halk ondan bir büyücüymüşçesine korkuyordu. Wang-Fo çevresindeki yüzlerde, saygınlık, korku, yüceltme ifadelerini inceleme fırsatını buluyor, kendisi hakkındaki bu görüş ayrılıklarından hoşlanıyordu.
Ling, yiyecek içecek dileniyor, ustasının uykusuna dikkat etmesini sağlıyor, dalıp gittiği vakitleri fırsat bilip ayaklarını ovuyordu. Gün doğarken ihtiyar uyanmadan kalkıp, sazlıkların arasına saklanmış mahçup görünümler aramaya gidiyordu. Akşamları, ustası yapmak istediği resmi beceremeyip de fırçalarını usançla yere attığında eğilip bir bir topluyordu. Neşelenip şakalar yapmaya kalkışınca, önünde saygıyla eğilerek dinler görünüyordu.
Bir gün günbatımında, imparatorluk merkezinin varoşlarına vardılar. Ling, Wang-Fo'ya geceyi geçirebileceği bir yer aradı. İhtiyar lime lime olmuş çullara sarılıp sarmalandı. Ling, onu ısıtabilmek için onun yanına yatıp göğsüne sokuldu, çünkü baharlar yeni açmıştı ve yerdeki toprak buz tutmuştu. Şafak sökerken hanın geçitleri sert adımlarla yankılanmaya başladı. Hancının korkuyla fısıldadığı, sonra da anlaşılamayan bir dilde, birilerinin bağıra çağıra emirler yağdırdığı duyuldu. Ling, akşam ustasının yemeği için pirinç rakısı çaldığını hatırlayarak irkildi. Kendisini tutuklamaya geldiklerinden emin olduğu için, bundan sonraki ırmağın geçit yerinde Wang-Fo'ya kimin yardım edeceğini düşündü kara kara.
Askerler ellerinde fenerlerle girdiler içeri. Fenerlerin telli kâğıtlarından alevler yansıyor, askerlerin bakır miğferlerinin üzerine kırmızılı mavili ışık lekeleri vuruyordu. Yaylarının ipi omuzlarında titreşiyor ve içlerinden en yırtıcı olanları sebepsiz yere çığlıklar atıyordu. Elleriyle Wang-Fo'nun boynuna çullandılar. Wang, kol yenlerinin üzerlerindeki giysilerin rengine uymadığını görmezlikten gelemedi.
Wang, çırağının koluna abanarak dolambaçlı yollarda tökezleye tökezleye askerleri takip etti. Gelip geçenler halka halka toplanıyor, hiç kuşkusuz kafaları uçurulmaya götürülen bu iki suçluya bakarak kıs kıs gülüyorlardı. Askerler Wang'ın sorduğu sorulara sadece acımasızca sırıtarak karşılık veriyorlardı. Sımsıkı kenetlenmiş elleri acıyor, Ling umutsuzlukla gülümseyerek ustasına bakıyordu: Bu gülümseme, daha yumuşak, daha tatlı bir ağlama biçimiydi Ling'e göre.
Eflatun duvarların gün ortasında, günbatımında bir saçak gibi yükseldiği imparatorluk sarayının kapısına vardılar. Askerler , Wang-Fo'yu kare ve çember biçiminde sayısız odalardan geçirdiler. Biçimleri, dişi ve erkeği, uzun ömrü, dört yönü ve iktidarın ayrıcalıklarını simgeliyordu. Kapılar bir müzik sesi vererek kendi eksenleri etrafında dönüyorlardı. Öyle ayarlanmışlardı ki, insan, sarayı doğudan batıya doğru katederken bir gamın üzerinde yürür gibi oluyordu. Her şey, insanüstü bir güç ve incelik fikriyle uyum sağlamak için ayarlanmıştı sanki. Kişi burada, en basit buyrukların bile ataların bilgeliği gibi kesin, korkunç ve acımasız olduğunu sezinliyordu. Sonunda hava daraldı, işkence altındaki bir insanın bile bağırmaya cesaret edemeyeceği bir sessizlik sardı çevreyi. Bir hadım halayık kumaş perdeyi kaldırdı. Askerler kadınlar gibi titrediler; sonra peş peşe "Göğün Oğlu"nun hüküm sürdüğü odaya girdiler.
Duvarları olmayan, mavi taştan sütunlarla desteklenmiş bir odaydı bu. Mermer sütunların ötesinde bir bahçe uzanıyordu; tarhlarının her birindeki her bir çiçek okyanus ötesinden getirilmiş nadir türlerden oluşuyordu. Ama Gökler Ejderhası düşüncelerinde güzel kokulardan rahatsız olur korkusundan hiçbirinin kokusu yoktu. Düşüncelerini saran sessizliğe duyulan saygıdan, bu kutsal yere kuşlar kabul edilmemişti, hatta arılar bile kovulmuştu. Savaş meydanlarındaki ölü köpeklerin ve cesetlerin üzerinden geçen rüzgâr imparatorun kol yenine dokunmasın diye, bahçe, dünyanın geri kalan bölümünden dev bir duvarla ayrılmıştı.
"Gökler Üstadı" yeşim taşından bir taht üzerine oturmuştu. Elleri, –daha henüz yirmi yaşında olmasına karşın– bir ihtiyarınkiler gibi kırış kırıştı. Giysisi, kışı göstermek için mavi, baharı anımsatmak için yeşildi. Yüzü güzeldi. Ancak, göğü ve gezegenleri yansıtmak için fazlaca yukarı yerleştirilmiş bir ayna gibi acımasız ve kayıtsızdı. Sağında "Eksiksiz Zevkler Bakanı", solunda ise "Yasal Acılar Danışmanı" duruyordu. Kolonların altına dizilmiş saray erkânı ağzından çıkacak en basit lafı bile akılda tutmak için kulak kesildiklerinden, alçak sesle konuşmayı âdet edinmişti.
Ayaklarına kapanıp, "Gökler Ejderhası," dedi Wang-Fo. "Yaşlıyım, yoksulum, zayıfım. Sen yaz gibisin, ben kış gibi. Senin on bin hayatın, benim ise tek hayatım var. Ne yaptım sana? Sana hiç kötülük etmemiş olan şu ellerimi bağladılar."
"Bana ne yaptığını mı soruyorsun?" dedi İmparator. Sesi öylesine ahenkliydi ki insanın ağlayası geliyordu. Yeşim taşlarının yansımasında bir deniz dibi bitkisi gibi tirşeye çalan sağ elini kaldırdı. İnce, uzun parmaklarının güzelliğine büyülenmişçesine bakan Wang-Fo, İmparator'un ya da ailesinin kötü bir portresini yapıp yapmadığını hatırlamaya, ölümü hak edip etmediğini tartmaya çalıştı. Oysa Wang-Fo'nun imparatorluk sarayına girip çıkmışlığı yoktu; çiftçilerin kulübelerini, kibar yosmaların varoşlarını, hamalların kavga ettikleri kıyı meyhanelerini yeğlemişti.
İnce uzun boynunu kendisini dinleyen adama doğru uzatarak, "Bana ne yaptığını mı soruyorsun," dedi İmparator. "Söyleyeceğim. Ancak bilindiği gibi, başkalarının zehri, yalnızca bedenimizin dokuz deliğinden akabilir içimize. İşte bunun için ben de seni belleğimin geçitlerinde gezindirip sana bütün hayatımı anlatmalıyım. Babamın, sarayın titizlikle gizli tutulan bir odasında senin tablolarından oluşan bir koleksiyonu vardı; çünkü tablolarındaki kişilerin değer bilmez cahillerin gözlerinden ırak tutulması gerektiğine inanırdı; çünkü ona göre böyleleri, bir baktılar mı, gözlerini bir daha öne eğemez olurlardı artık. İşte ben o odalarda eğitildim Wang-Fo; çevreme özenle düzenlenmiş yalnızlıklar ördüler, büyüyüp serpileyim diye. İnsan ruhunun çamuru saflığıma bulaşmasın diye, beni ileride tebam olacak kalabalığın hırçın karmaşasından uzak tuttular ve gölgeleri bana kadar ulaşır düşüncesiyle, odanın eşiğinden kimsenin geçmesine izin verilmedi. Hizmetimdeki az sayıda uşak, mümkün olduğu kadar seyrek uğrardı yanıma; saatler saatleri kovalar, resimlerindeki renkler gün ağarırken canlanır, gün batarken solardı. Geceleri uyku tutmayınca tablolarına bakardım; on yıla yakın bir süre, her gece baktım onlara. Gündüzleri motiflerini ezbere bildiğim halımın üstüne oturup, ellerimi ipeksi dizlerime koyup geleceğin getireceği sevinçleri hayal ederdim. Dünyayla ortasındaki Han Krallığı, –etrafında çepeçevre deniz, deniz canavarlarının doğduğu yer ve daha da ötede göğü destekleyen dağlarla birlikte– Beş Nehirler'in kaderci çizgiler çizdiği elimde oyuk ve tekdüze bir ova olarak canlanırdı. Bunları gözlerimde yaşatabilmek için senin resimlerinden yararlanırdım. Bana, denizin, tuvallerine yayılan o engin sulardan yapılma örtülere benzediğini söyledin; maviliği öylesineydi ki, ona değen herhangi bir taş bile ansızın safire dönüşürdü. Kadınların, senin bahçelerinin tarhları arasında rüzgârın sürüklediği yaratıkları andıran çiçekler olduklarını, onlar gibi açılıp kapandıklarını söyledin. Sınır kapılarında uykusuz, sabahı bekleyen genç askerlerin, insanın kalbini delip geçen oklar olduklarını söyledin.
On altı yaşımda, beni dünyadan ayıran kapıların açıldıklarını gördüm: Bulutlara bakmaya sarayın taraçasına çıktım; ama senin günbatımlarındaki bulutlar kadar güzel değildiler. Tahtırevanımı istettim: Ne çamurlu, ne de çakıllı olduklarını bildiğim yollara revan oldum, içim dışıma çıktı. İmparatorluğun dört bir yanını dolaştım. Senin ateşböceğine benzediğini söylediğin kadınlardan eser yoktu bahçelerde; senin, bedenleri başlı başına birer bahçeyi andıran kadınlarını bulamadım. Sahillerin çakıllarını gördükçe okyanuslardan tiksinti geldi. Köylerdeki börtü böcek, pirinç tarlalarının güzelliğini görmemi önlüyor. İşkence altındakilerin kanı, tuvalllerine çizdiğin nar kadar kırmızı değil. O canlı kadınlarının teni, kasap çengellerinden sarkan etler gibi iğrendiriyor beni ve askerlerimin kaba gülüşleri midemi bulandırıyor. Bana yalan söyledin Wang-Fo, koca sahtekâr. Dünya, çılgın bir ressamın boşluğa fırlattığı birtakım karmaşık lekeler yığınından, durmadan bizim gözyaşlarımızla silinen lekeler yığınından başka bir şey değil... Han Krallığı, krallıkların en güzeli değil, ve ben, imparator değilim. Hüküm sürmeye değer tek imparatorluk, senin Bin Renk ve Bin Eğri yollarından geçerek, kapılarından içeri girip hükmettiğin yerdir. Erimesi imkânsız olan karların örttüğü dağlarda ve ölümsüz nergis çiçeği tarlalarında ancak sen hüküm sürebilirsin. İşte bunun için hangi işkenceyi çekmen gerektiğini tasarladım Wang-Fo. Büyücülükleriyle beni elde ettiklerimden tiksindiren ve hiçbir zaman elde edemeyeceğim şeylere öykündüren senin gibi birine ne biçimde azap çektirmem gerektiğini araştırdım ve bir daha içinden çıkamayacağını iyi bildiğim o zindana kapatmaya karar verdim seni: Gözlerinin dağlanmasına karar verdim. Çünkü gözlerin Wang-Fo, senin krallığına varan yolda iki büyülü kapıdır. Ellerin de seni imparatorluğunun merkezine götüren on geçitli iki yol olduğuna göre, ellerinin de kesilmesine karar verdim. İyice anladın mı beni koca Wang-Fo?"
Bu kararı işitince, çırağı Ling, kemerinden kör bıçağını çekip İmparator'un üzerine atladı. İki nöbetçi kıskıvrak yakaladılar onu.
Göğün Oğlu gülümsedi ve iç geçirerek devam etti.
"Senden nefret etmemin bir sebebi de kendini sevdirebilmiş olman. Öldürün şu köpeği."
Ling, kanı ustasının giysisini lekelemesin düşüncesiyle bir sıçrayışta ileri seyirtti. Askerlerden biri kılıcını kaldırdı ve ansızın Ling'in başı tıpkı koparılan bir çiçek gibi ayrıldı boynundan. Uşaklar Ling'ten geri kalanları alıp götürdüler. Wang-Fo, çırağının yeşil taşlıktaki kan lekelerine, umutsuzlukla, hayranlıkla bakakaldı.
İmparator'un bir el hareketiyle iki hadım halayık belirerek Wang-Fo'nun gözlerini sildiler. İmparator, "Dinle ihtiyar Wang-Fo," dedi; "Ve ağlamayı bırak, ağlamanın sırası değil şimdi. Gözlerin açık kalmalı. Zaten ışıktan nasibin olan vakit sayılı, onu da ağlayarak bulandırayım deme. Çünkü, sırf senden öc almak için ölmeni istemiyorum; sırf zalimliğimden değil acı çekmeni istemem. Başka düşüncelerim var Wang-Fo. Senin yapıtlarından oluşan koleksiyonumda, dağların, haliçlerin ve denizlerin iç içe yansıdıkları bir resim var. Bu resimde her şey, sonsuza kadar küçültülmüş sanki; ama nesneler, sırça bir küreye yansıyan şekiller gibi gerçekte olduklarından bile daha belirgin. Fakat bu resim yarım kalmış Wang-Fo. Başyapıtını başlamış, bitirmemişsin. Fırça elinde resim yaptığın sırada, hiç kuşkusuz ya oralardan geçen bir kuş, ya da kuşun peşi sıra giden bir çocuk görmüş, kuşun gagasına, çocuğun yanaklarına bakayım derken dalgaların mavi gözkapaklarını unutmuş olacaksın. Ne denizi saran giysinin saçaklarını ne de kayalıkların yosundan saçlarını tamamlamışsın. Işıkla geçireceğin şu azıcık vakti, bu resmi bitirmeye harcamanı istiyorum. Böylelikle bir ömür boyu biriktirmiş olduğun gizleri de bu resme katmış olacaksın. Eminim ki, ölürken ellerin iki yanına düşmeden önce ipek tuvalin üstünde titremeyecek ve sonsuzluk, yapıtına çiziktirdiğin bedbaht kırışıklıklardan girecek. Ve gözlerin yok olmaya bunca yakınken insan duyularının sınırlarını zorlayamayacaklar, bundan da eminim. İşte tasarılarım bunlar, koca Wang-Fo. Seni bunları yerine getirmeye zorlayacak kadar güçlüyüm. Eğer reddedersen, gözlerini kör etmeden, ne kadar yapıtın varsa yaktırırım, gelecek nesillere ulaşma umutlarını yitirmiş, oğulları katledilmiş bir babaya benzersin. Ama istersen bu son buyruğumu iyiliğimin bir belirtisi olarak al, çünkü şimdiye kadar okşamış olduğun tek sevgilinin tuvalin olduğunu biliyorum ve son saatinde oyalanman için sana fırçalar, boyalar ve mürekkebini sunarken, kendimi bir ölüm mahkûmuna sokak kadını armağan eder gibi hissediyorum."
İmparator'un bir el hareketiyle, iki hadım halayık Wang-Fo'nun göğün ve denizin resmini çizmiş olduğu tamamlanmamış tabloyu getirdiler. Wang-Fo gözyaşlarını silerek gülümsedi, çünkü bu küçük eskiz ona gençliğini hatırlatıyordu. Wang-Fo'nun artık yitirmiş olduğu körpecik bir ruhun ifadesi yansıyordu eskizde; ama yine de bir şeyler eksikti. Çünkü Wang-Fo bu resmi yaptığı dönemde, dağları henüz yeterince seyretmemişti; karınları suyun yüzünde yüzen kayalıkları yeterince görmemişti, ve günbatımlarının hüznünü henüz yeterince sindirmemişti içine. Bir kölenin kendisine uzattığı fırçalardan seçerek, tamamlanmamış denize geniş ve durgun maviler sürmeye koyuldu. Ayaklarının dibine diz çökmüş olan bir hadım halayık renkleri karıştırıyordu, ama pek üstesinden gelemiyordu bu işin; Wang, çırağı Ling'in eksikliğini büsbütün hisseder oldu.
Dağın üstüne konmuş gibi duran bir bulutun kanat ucunu pembeye boyamaya koyuldu. Sonra denizin üstüne, içini saran huzur duygusunu gitgide derinleştiren küçük kırışıklıklar ekledi. Yeşim taşlık giderek nemlenmeye başlıyordu ama, Wang-Fo resmine daldığından, çalışırken suyun ayak bileklerine kadar yükselmiş olduğunu hissetmiyordu.
Ressamın fırça darbeleriyle büyüyen narin kayık şimdi ipek rulonun ön planını boydan boya kaplamıştı. Birden uzaklığın içinden küreklerin düzenli, ritmik sesi yükseldi, kanat vuruşları gibi hızlı ve canlıydılar. Ses yakınlaştı, usulca doldurdu odayı, sonra kesildi. Kayıkçının küreklerinde hareketsiz damlacıklar titreşiyordu. Wang-Fo'nun gözlerini dağlamak için bekleyen kızgın demir soğuyalı epey zaman geçmişti. Saray erkânı omuzlarına varan suyun içinde protokol gereği hareketsiz kalarak parmak uçlarında yükseliyorlardı. Sonunda, su yüzeyi imparatorluk merkezine ulaştı. Bu derin sessizlikte akan gözyaşları bile olsa duyabilirdi insan.
Gelen Ling'ti. Üstünde her günkü giysisi vardı. Sağ kol yeninde, sabah, askerler gelmeden önce örmeye vakit bulamadığı yırtığın izleri duruyordu hâlâ; ama boynuna kırmızı, garip bir yemeni sarmıştı.
Resim yapmayı sürdürerek usulca, "Seni öldü biliyordum," dedi Wang.
"Siz hayattayken ben nasıl ölebilirdim?" dedi Ling, saygıyla.
Ve ustasının kayığa binmesine yardım etti. Yeşim taşı tavan, Ling bir mağaranın içinden geçiyormuşça suya yansıyordu. Suyun yüzünde, saray erkânının saç örgüleri yılanlar gibi kıpır kıpırdı. İmparator'un renksiz başı bir lotus gibi kımıldanıyordu.
"Bak çırak," dedi hüzünle Wang-Fo; "Bu bedbahtlar yok olup gidecekler, belki de şimdiden yok oldular bile. Denizde bir imparatoru boğacak kadar suyun bulunabileceğini hiç düşünmemiştim. Ne yapmalı dersin?"
"Tasalanma usta," diye fısıldadı çırak. "Az sonra kupkuru kalacaklar ve kol yenlerinin ıslandığını dahi hatırlamakta güçlük çekecekler. Sadece imparatorun yüreğinde denizin o buruk acısı kalacak o kadar. Bunlar bir resmin içinde yitecek cinsten insanlar değil." Sonra ekledi:
"Deniz güzel, rüzgâr kıvamında, denizin kuşları yuva kuruyor. Suların ötesindeki ülkeye gidelim üstadım."
"Gidelim," dedi ihtiyar ressam.
Wang-Fo dümene geçti, Ling kürekleri çekmek için eğildi. Küreklerin düzenli sesi yeniden odayı kapladı. Bir yürek sesi gibi düzenli ve tok, sardı. Su belli belirsiz alçaldıkça dikey kayalıklar sütunlara dönüştüler. Az sonra yeşim taşı döşemenin üzerinde sadece pırıl pırıl yanan birkaç su birikintisi kaldı. Saray erkânının giysileri kurumuştu, ama imparatorun eteklerinde yumak yumak olmuş biraz köpük duruyordu hâlâ.
Wang-Fo'nun tamamlamış olduğu pano, bir kumaş perde önüne yerleştirilmişti. Resmin ön planını boydan boya bir kayık kaplıyordu. Ardında hareketsiz denize kapaklanan incecik bir iz bırakarak gitgide uzaklaşıyordu. Kayığın içinde oturan iki adamın yüzü artık seçilmez olmuştu. Ama Ling'in kırmızı yemenisi hâlâ görülebiliyor ve Wang-Fo'nun sakalı rüzgârda dalgalanıyordu.
Küreklerin titreşimi azaldı, sonra bitti, uzakta silindi. İmparator öne doğru kaykılmış, elini gözlerine siper etmiş, gitgide uzaklaştıkça günbatımının uçuk renginde şimdi artık belirsiz bir lekeden başka bir şey olmayan kayığa bakıyordu. Altın rengi bir buğu yükseldi denizden, sonra yeniden denize düştü; ardından, kayık, açık denizin girişini örten kayalığın burnundan dönerek yön değiştirdi, üstüne bir yarın gölgesi vurdu, denizin ıssız yüzeyinde izi silindi ve ressam Wang-Fo'yla çırağı Ling, Wang'ın yaratmış olduğu bu mavi yeşim taşı rengi denizde bir daha hiç görünmemek üzere kayboldular.
Marguerite Yourcenar - (Doğu Öyküleri)
Alıntı: https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=416688755034265&id=200670016636141
 |
| How Wang Fo Was Saved, by Asahi Sensei |
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder