ANDRÉ MÜLLER: Have you so far ever attempted to take your own life?
THOMAS BERNHARD: When I was a child I tried to hang myself, but the cord broke.
ANDRÉ MÜLLER: How old were you then?
THOMAS BERNHARD: I was seven, eight years old then. And later I was out taking a walk with my grandfather, we were living in Traunstein at the time, and the whole time we were walking, I was swallowing sleeping tablets, and all of a sudden I didn’t feel so well, I said I had to go home, this was about thirty kilometers from the city, and I ran away and actually all the way home, and I was bedridden for the next four days, vomiting nonstop, because there was nothing left in my stomach. I must have been about ten years old then.
ANDRÉ MÜLLER: And what happened afterwards?
THOMAS BERNHARD: Afterwar ds I was cussed at for being a prima donna-ish [little] brat, who [always] had to be making a scene and was bringing [nothing but] bad luck upon the family.
ANDRÉ MÜLLER: Are you still always thinking about killing yourself?
THOMAS BERNHARD: The thought is always there. But I don’t have the intent, not now in any case.
ANDRÉ MÜLLER: Why not?
THOMAS BERNHARD: I think it’s because of curiosity, sheer curiosity. I think it’s nothing but curiosity that keeps me clinging to life.
ANDRÉ MÜLLER: Why “nothing but”? [Certain] other people aren’t in the slightest bit curious and keep on living anyway.
THOMAS BERNHARD: I certainly have nothing against life.
ANDRÉ MÜLLER: Nonetheless, there are people who construe your books as an incitement to suicide.
THOMAS BERNHARD: Yes. but of course they haven’t actually led to any suicides. Just the other day, a fortnight ago, a woman was standing outside my window and saying she had to talk to me. I said, “All right: why do you want to talk to me anyway?” I was just then laid up in bed with a murderous case of the flu. She said, “Before it’s too late.” I said, “Do you want to kill yourself?” She said, “No, but you [do].” I said, “I’m not sure you’re quite right in the head; go home.” She said no, and that had to come in. I said, “That isn’t going to happen because I can’t manage to keep standing and I’m about to lie back down.” She said, “You’ve no need to worry; I’ve already got a husband; I’m not trying to get into bed with you.”…This all took place at my open [bedroom] window, and when I tried to close the window she interposed her finger. I said, “I’m going to crush your finger. Then she withdrew [her finger], and I closed the window and went back to bed. A little while later I took a look outside and [saw that] she’d been standing in the courtyard the whole time. But she did eventually go away after all, and then she wrote me a letter; she [said that] on such-and-such a date—it was a Monday—at eight in the evening she’d be at the cemetery, at the right gate; it was her favorite spot; she’d be there waiting for me. But I wasn’t even at home on the [appointed] day. And then she wrote me another letter, sixteen pages long, in which she told her entire life story, about her husband, whom she’d married [when she was] too young, and things like that. Probably she wanted the two of us to kill ourselves together at the cemetery. You certainly never know all the [sorts of things] you can trigger in [other] people.
ANDRÉ MÜLLER: It’s amazing how productive you are, given that you’re always conscious of the pointlessness of writing. You live off of writing about the pointlessness of life. One might almost think it [was] a hoax.
THOMAS BERNHARD: What can a person be sure of? Even if it [were] a hoax, it certainly wouldn’t change the basic gist of the thing in the least. It obviously makes absolutely no difference what you call something. You obviously never know how something really comes into existence. You just sit down, and your effort almost literally exceeds your powers, and then the whole thing is over once again.
ANDRÉ MÜLLER: Sure, but what’s the motivation for the effort? After all, on your way from your bed to your writing desk you’re bound to be ambushed by the thought that the whole thing is totally pointless anyhow.
THOMAS BERNHARD: I simply have an ungovernable appetite for writing. A few weeks ago I was in Stuttgart and I saw there a Chekhov play—Three Sisters, and I thought [to myself], this could be one of my [plays], only I’d do it much better, make it much tighter, and I immediately got my appetite for writing back. Of course I’m not someone anyone has any reason to feel sorry for, because of course I’m strong. A person who’s weak obviously can’t write such things at all. You need a good solid robustness about you to bring about a sequence like that. The weaker the people and situations you depict [are], the stronger you have to be yourself, otherwise it’s completely impossible, and the weaker you yourself are, the stronger and more affirmative and vital [are the] things you put on paper. When I think of [someone like] Zuckmayer, who always had the jitters so bad he was almost falling over with them, who was always looking for his salvation among Indians and redskins and robber chieftains, but he himself was [as jittery] as a leaf…although on the other hand the things I write are in synch with my own [physical] condition. That’s just cyclical. When I’m in especially good shape and in a good mood and strong and full of vitality, I don’t write at all, because I pretty much have no appetite for writing.
ANDRÉ MÜLLER: What do you do then?
THOMAS BERNHARD: When?
ANDRÉ MÜLLER: When you’re full of vitality.
THOMAS BERNHARD: Then I have no desire to write.
ANDRÉ MÜLLER: [What] I mean [is] how does this vitality manifest itself? Do you fall in love or something like that?
THOMAS BERNHARD: [I have]n’t in a very long time. I burned myself out completely twenty years ago.
ANDRÉ MÜLLER: You mean you burned yourself out sexually?
THOMAS BERNHARD: No, I’ve never been interested in sex. It was of course in any case not even possible for me, owing to illness of course, because of course during the periods when all that would have [happened] naturally, and couldn’t have helped getting started, I was in nowhere near a fit enough state to make it [happen]. When you’re happy just to be alive still, and muddling your way from one sanatorium to the next, you obviously never give a thought to things like that. Then you obviously have just the one thought: I don’t want to die. But even that [thought] can do a complete about-face on you the very next day.
ANDRÉ MÜLLER: Why do you say that? When a person has struggled for something as much as you must have done for your life, surely he doesn’t just chuck it into the trash?
THOMAS BERNHARD: But as everybody knows, you can get into [certain] states where in the blink of an eye you [suddenly] couldn’t care less about life. You can fall into a certain mood. And then the very next moment you can [suddenly] feel more alive again than ever before.
ANDRÉ MÜLLER: Can you imagine yourself getting into an emotional state in which you lose your self-control?
THOMAS BERNHARD: No: that I never lose. But of course there’s nothing of any predictive [value] in that…Good Lord, what am I supposed to say anyway? What do you want to hear?
ANDRÉ MÜLLER: You’re supposed to say that you’re not going to kill yourself.
THOMAS BERNHARD: That I can’t do. I don’t know [one way or the other], because I’ve seen too often how in a single hour people and things and situations can change completely. Basically nothing and nobody is invulnerable to that. There are [certain] fantastic systems, where you believe you’ve got a sure, an incredibly sure thing all sewn up, and the next minute it’s gone. Even a concrete building is nothing but a house of cards. It’s just waiting for the right gust of wind.
ANDRÉ MÜLLER: Fine, perhaps my thesis is rubbish, but I simply can’t imagine anyone in an introspective frame of mind killing himself—provided, of course, that he doesn’t believe in an afterlife. Has anyone who was a genuine atheist ever taken his life while facing a mirror?
THOMAS BERNHARD: I don’t know, but I could easily imagine somebody killing himself in full [clarity of] conscious[ness], somebody sitting down to breakfast and saying, “Right: now I’m going to slash my wrists.” That’s exactly what my grandfather’s brother did; he wrote a brief note in which he stated quite clearly and rationally why he was doing it. There’s pretty much nothing that can’t be imagined because of course every person is completely different. There are no two people in the world [who are] identical.
ANDRÉ MÜLLER: I can clearly see that we can’t keep talking about suicide.
THOMAS BERNHARD: There’s really absolutely no need [to]; when you’ve killed yourself write me [a letter].
ANDRÉ MÜLLER: I’m definitely not going to kill myself. That’s something I’ve been trying to make clear to you all along.
THOMAS BERNHARD: Come on, you can’t say that. I had a friend who I’d drunk an eighth of a liter of wine with; he was a completely petit-bourgeois type; he[’d] written [some] nice little poems and some horrible prose pieces and was a moron, as these petit-bourgeois [types] always are, and had three wives, and two children by each of them, and felt quite comfortable with his huge paunch and in his department store suit; he went home, put on his wife’s dirndl outfit, stuffed the bosom [part of it], and hanged himself from the door in this costume; a man who [was] about forty-five years old and [had] never evinced a trace of the tedium vitae.
ANDRÉ MÜLLER: Well, of course you[’ve just] demonstrate[d] the accuracy of my thesis, because if he had seen himself in the dirndl and with the cord around his neck in the mirror, he naturally would have had to laugh and stop being able to kill himself. [What] I mean [is that] this moment of comedy would naturally have kept [him] from [doing] it.
THOMAS BERNHARD: [That’s] actually true…whenever I’m writing that kind of thing, I mean situations that are headed centrifugally towards suicide, there are certainly descriptions of certain conditions that I genuinely feel that I’m in as I’m writing, precisely because I haven’t killed myself, because I personally have eluded it. Then you can of course write wonderfully about it. A different [sort of] person wouldn’t be able to, or [if he did] it would turn out all wooden…What are you thinking? Your face [just] completely changed all of a sudden.
ANDRÉ MÜLLER: I’m just considering whether you actually did seriously try to kill yourself [that] one time. In your autobiography [you] state point-blank that when you were mortally ill and the doctors had already given you up for dead you decided in favor of life. That is of course completely different than when someone arranges something completely on his own.
THOMAS BERNHARD: Who knows whether what I wrote there is altogether accurate[?] I myself am always being taken aback [by it]; [it’s] like lots of lives you regard as your own, that naturally have many similarities with one another, but are really just figures that have exactly as much and as little to do with you as any[body] else[’s] lives [do]. Obviously it’s all always accurate and inaccurate at the same time, just as everything is after all at the same time [both] beautiful and ugly, dead and alive, tasteful and tasteless. The only thing that [really] matters is what you’re most receptive to. Practically everything exerts a powerful attraction. My standpoint is [that of] the equivalence of all things. For me even death is nothing out of the ordinary. I really do talk about death the way someone else [might talk] about a [dinner] roll.
ANDRÉ MÜLLER: Would you like a different topic?
THOMAS BERNHARD: Sure, what[‘ll it be]?
ANDRÉ MÜLLER: You’ve said you always wanted to be different from other people.
THOMAS BERNHARD: But everybody wants to.
ANDRÉ MÜLLER: Not me. Because before you can drop out of the normal [world] like that you have to want to disappear.
THOMAS BERNHARD: Well, lest there be any misunderstanding…You have to analyze it carefully. There are obviously two sides to it. When push comes to shove, anybody who has any sort of dropout-ish tendencies will try to go into hiding. He[‘ll] try to talk and eat and be a simpleton like other people. I, too, tried to do that when I moved here. I thought, “I’m going to keep two cows and go into the stable and milk [them], and don rubber boots and metalworker’s trousers, the filthiest, the smelliest and greasiest [ones] possible, and I’ll go eight weeks without bathing, so I’ll look as much as possible like the people here.” But that won’t fly, it can’t be pulled off, because it’s not something you can consciously manufacture.
ANDRÉ MÜLLER: Have you tried to?
THOMAS BERNHARD: I tried to do all of that, until I realized I [could] only lose time [by carrying on] in [that] direction. You’ve got to walk along the untrodden path with all the eccentric, brutal, execrable, uptight, outlandish things that are inside you, [you as in me and as in you], inside everyone. You can’t go into hiding among a hundred Hubertus coats and laugh along with the rest of the gang at their usual table at the bar and think of a well-made noodle soup on Sunday morning or an Easter flan as the height of contentment; that won’t fly. You’re different; you’re not [just] trying to be, irrespective of the fact that each and every one of those people who from our perspective look all the same is actually different [from all the others], but despite this [they all] allow themselves be run over by the rolling pin. Apart from these there are of course still a few swamp plants that shoot [up] a bit too high into the air and are for that reason quite vulnerable and exposed. It is of course absurd for a fire lily or a giant aster to try to hide out among liverworts because it would be more pleasant to be down below there [with them], when at the same time it’s still proud to be this fire lily. On the one hand it would like to be grander and better than the others, but at the same time it [would like] to be totally sheltered like the liverworts. That’s the gruesome and horrifying thing about such a situation, [that] it’s absolutely unworkable. You’ve got to put up with the way you are and make the best of it.
ANDRÉ MÜLLER: Are there any people whose company you enjoy?
THOMAS BERNHARD: I don’t know anybody I could and would really like to be around for any length of time. So [anything] permanent would be impossible. I can’t imagine, for example, having anybody living in the house with me for two days and nights [in a row], apart from my aunt, who is 85, but even that’s possible only in certain circumstances, [and] so [it’s] also difficult, but [it’s also] getting [ever] closer to [being] grotesque, and that’s what makes it bearable. But even that doesn’t work for longer than a week. But then naturally you sometimes [feel] the need all the same, and then there are people you could [be with], in Brussels or Vienna or Zurich or wherever; that’s difficult, you know. I would have to move to a city, but I can’t afford to do that for health reasons, because in the city I’d simply shut down. I am of course hardly a born country dweller. I have pretty much zero interest in nature, in either plants or in little birds, because I can’t tell them apart from one another, and to this day I don’t [even] know what an ordinary blackbird looks like. But I do know one thing for sure: that with my bronchial tubes I can’t live in the city over the long term. [It’s gotten to the point] that during the winter I don’t leave the farm at all anymore, because I practically kill myself if I [go to] the city. So there are really only these two possibilities: either you’re in the city, where things are interesting, but where I [am bound to] perish, or you have one person [around], but they eventually get on your nerves. This [is a problem] that obviously [can’t] ever be solved.
ANDRÉ MÜLLER: In your book The Voice Imitator, there is a passage [2] in which you more or less invite the reader to assassinate all the presidents of the central European countries. If this [passage] had appeared not in a book issued by a literary publisher under the protective label of art, but in a political[ly partisan] newspaper, you would now be lumbered with a lawsuit for being a sympathizer…
THOMAS BERNHARD: Of course I am a sympathizer, but I don’t know what I’m [sympathetic] to.
ANDRÉ MÜLLER: [What] I mean [is that] nowadays you can say what you want, it’ll be printed, and nobody will be shocked by it.
THOMAS BERNHARD: I don’t know [about] that. I wrote for example a letter to Die Zeit, it was about three months ago now, a kind of spontaneous thing [directed] against Kreisky. They let it sit on their desks for five weeks, and then they wrote to me that they’d forwarded it to someplace or other, and that it had vanished without a trace there. You don’t even want to try to involve Ms. Hintermüller in this sort of thing. I’m just trying to say that I’m every bit as subject as everybody else is to machinations and contingencies. If these people don’t want Kreisky to suffer a [single] scratch from anything, because he’s popular there and they think of him as a crazy [little] boy, then even I might as well not bother formulating anything in my [usual] ironic vein, because it’s simply not going to be printed.
ANDRÉ MÜLLER: Did you put up any sort of fight to get it printed? Did you struggle on behalf of it?
THOMAS BERNHARD: It obviously would have been idiotic to struggle against the editorial office of Die Zeit, which is staffed entirely by affable, unregenerate opportunists. It really wouldn’t have made any sense whatsoever.
ANDRÉ MÜLLER: So who else is left there [at the paper]? Who’s there whom you don’t regard as an idiot?
THOMAS BERNHARD: Why, nobody; that’s my whole point.
ANDRÉ MÜLLER: But then it’s just as I say: you rail against everybody indiscriminately, such that eventually nobody [will] take you seriously anymore, and your attacks [will] never reach their mark.
THOMAS BERNHARD: Why shouldn’t they reach it? They either have their [intended] effect or they don’t. In any case, the attacker can’t give any consideration to that.
ANDRÉ MÜLLER: Who are you thinking of as you’re writing?
THOMAS BERNHARD: That is of course a completely stupid question.
ANDRÉ MÜLLER: Oh, [it’s] not all that stupid. Do you think about somebody you’re angry at, or sometimes even about somebody who understands you?
THOMAS BERNHARD: I don’t think about anybody who might end up reading it, because I’m absolutely uninterested in who reads it. I have my fun in writing, which is enough for me. You just want to keep doing it better and with more concentration, the way a dancer is always trying to dance better, but of course that just happens on its own, because everybody, no matter what he does, through repetition gets clos[er] to perfection, it’s exactly the same in the case of a table-tennis player as in the case of a show-jumper and a writer and a swimmer and a chambermaid or charwoman. After five years she’ll also clean better than on her first day, when she broke everything and ruined more things than she cleaned.
ANDRÉ MÜLLER: Isn’t writing always also an attempt to get in touch with people?
THOMAS BERNHARD: I certainly have no desire whatsoever to get in touch with anybody. When have I ever tried to get in touch with anybody? To the contrary: I’ve always rebuffed every attempt to get in touch with me. [All the] letters [I get] I chuck straightaway into the trash, because it’s just technically impossible to deal with them; to do that I’d have to act like these sodding writers who maintain two secretaries and reply to everybody and suck up to every asshole at their heels by [sending them] a nice little note. I want my work to be printed so that a book comes [out] and then I’m through with it. Then I stick it in my cabinet so I don’t lose it and also because it looks very nice there. I write my things on really cheap, poor-quality absorbent paper, and I very much relish the changeover to [a proper] typeface, and then my publisher sends me some money once a month, and at that point the whole story is over. I simply have no desire as of yet to give this up, [to give up] writing and the states it puts me into, because I find it an enormous amount of fun and because I actually don’t need anything else and because I also get the feeling that I’m doing something that nobody [else can] replicate, not only here [in Austria], but [also] anywhere [else] in the world. Between forty and sixty is the ideal age for a writer of prose pieces; for some people it’s younger, but I’m a late developer, and it would be crazy to kill this off when [I’m] only just reaching [my] peak. [I] really would have to be insane to do that. But of course nobody’s immune to going insane…
ANDRÉ MÜLLER: Of course I have absolutely no desire for you to stop writing. It’s just that I was thinking that being in touch with somebody who understands you and likes you might actually be beneficial to your work.
THOMAS BERNHARD: I thrive only when I’m alone as much as possible, no matter what that entails, and of course [what it entails] is basically nothing but inconveniences, but I don’t mind that at all; I positively love things that other people would [never] want to have anything to do with. I dare you to try to make Handke live here for three days; he’d run away to his daughter screaming. He’s just a feeble, tender little family boy, [and] yet [he] keeps banging on about loneliness. These are precisely the [kind of] people who absolutely can’t bear to be alone, because being alone actually takes quite a fair amount of effort. Whoever can’t [make that effort will] never be able to write the way I write either; whether that’s significant or not these days is of course a moot point. Handke has his darling little daughter. That is something that totally rubs me the wrong way, because I have always been against families and all that stuff, because I simply can’t stand people who have a family and have a child and lavish ski suits and junk like that on the child at Christmas and take the child with them [when they visit] their tony publisher at St. Moritz; I am repelled to the point of horror by it, [by] these people who one minute are off to this place and the next to that place and get themselves invited to America and lecture there and immediately after writing something run to an editorial office so the whole thing [can] appear in the newspaper two days later, I find that simply horrifying. I don’t care for it, and I don’t do it either. Other people are naturally irritated and put off by this. But I couldn’t care less. It is [one of my] strength[s] that I [can] keep the lid on my cookie jar.
ANDRÉ MÜLLER: Can you clarify why you’re so put off by families with children? You have said that mothers everywhere should have their ears cut off.
THOMAS BERNHARD: I said that because I think people are mistaken in believing that they’re bringing children into the world. The whole thing is incredibly trashy. Obviously they end up with adults, not children. They give birth to a sweaty, plug-ugly, potbellied pub landlord or mass murderer—that’s what they they’re delivered of, not children. People say they’re having a baby, but in reality they’re having an eighty-year-old who pees all over himself and stinks and is blind and has a limp and can’t move anymore because of gout—that’s what they’re bringing into the world. But they don’t see this, and so nature keeps coming out on top and the whole shitty business keeps perpetuating itself. But of course I don’t give a damn. My situation can only ever be that of a ludicrous…I really don’t want to say “parrot” because that would sound much too grandiose…so let’s make it an “obstreperous little bird.” This little bird just makes a bit of noise, and then it vanishes and it’s gone. The forest is large, and so is the darkness. Sometimes in the forest there’s a screech owl that won’t leave [the other animals] in peace. That’s all I am. And I also have absolutely no desire to be anything more.
ANDRÉ MÜLLER: You write in your autobiography that your signature characteristic is indifference.
THOMAS BERNHARD: Here again is something that can’t just be taken in as is. I’m not indifferent to anything, but I have to be indifferent to everything, because [I] couldn’t keep going otherwise. That’s the only thing that could possibly be said on the subject.
ANDRÉ MÜLLER: How important is your aunt to your life and your work?
THOMAS BERNHARD: Since I was nineteen she has been absolutely the most important person in my life.
ANDRÉ MÜLLER: Are you frightened by the thought of her death?
THOMAS BERNHARD: I find that thought almost unbearable, but we’ll see; it’s obviously going to happen pretty soon now. It could completely bowl me over, if I’m to be totally honest, yes, it could do that. Then I’ll certainly be done for…but you can really say that only once the thing has taken place, because it is of course impossible to anticipate anything. When she dies she’ll be dead. Then I’ll ring you up…so you can be my uncle.
ANDRÉ MÜLLER: So you’re saying there’s such a thing as a person who’s indispensable, somebody one belongs to?
THOMAS BERNHARD: Some milkmaid will always turn up somewhere and sometime or other [to fill the gap]. No, of course there’s no such thing.
ANDRÉ MÜLLER: So you pretty much stand by the statement: “I want to be alone”?
THOMAS BERNHARD: I have no choice, do you understand? In order to enjoy life the way I want to, I have no choice but to be alone. The fact is that being near other people is lethal to me. But that’s no reason to feel sorry for me. Everybody has only himself to blame for all [his troubles].
ANDRÉ MÜLLER: Is there anything that could serve as a substitute for writing in your life?
THOMAS BERNHARD: There’s no such thing as a substitute for anything. I could [always] take up cycling, but do you [really] think that would work as a substitute for something?
ANDRÉ MÜLLER: What will you do if one fine day you stop getting new ideas?
THOMAS BERNHARD: Questions like that get you nowhere. It’s like asking a singer what she would do without her voice. What is she supposed to say in reply? That she’d sing silently? Come what may, every time you’ve written something you think that it’s over, that you really can’t do it again and really don’t want to do it again. But nothing else interests me.
ANDRÉ MÜLLER: And what if tomorrow you meet the love of your life?
THOMAS BERNHARD: I couldn’t do a thing to stop it.
A Translation of "Der Wald ist groß, die Finsternis auch" (Thomas Bernhard interviewed by André Müller on June 29, 1979).
http://shirtysleeves.blogspot.com.tr/2014/02/a-translation-of-der-wald-ist-gro-die.html
Hiç yaşamınıza son vermeyi denediniz mi?
Çocukken kendimi asmaya çalıştım. Ama ip koptu.
Kaç yaşındayken?
Yedi, sekiz yaşındayken. Daha sonra büyükbabamla yürüyüşe çıktım, o zamanlar Traustein’da yaşıyorduk, hiç durmadan yürüyüş yapardık, uygu hapları yutuyordum, sonra aniden kendimi kötü hissetmeye başladım, “Eve dönmeliyim,” dedim. Şehirden otuz kilometre uzaktaydık ve başladım koşmaya, eve kadar. Takip eden dört gün boyunca yataktan çıkamadım, hiç durmadan kustum, midemde bir şey kalmamıştı. O zaman da on yaşlarında olmalıyım.
Daha sonra ne oldu?
Çıngar çıkaran ve aileye uğursuzluk getirmekten başka bir işe yaramayan, ilgi manyağı kaprisli velet diye nitelendim.
Hala kendinizi öldürmeyi düşündüğünüz oluyor mu?
O düşünce her zaman var. Ama hevesim yok, şu an için hiç yok.
Neden yok?
Sanırım merak yüzünden. Tamamen merak duygusundan. Beni hayata bağlayan sadece merak duygusu sanırım.
Neden sadece o? Diğer insanlar merak etmekle ilgilenmez, sadece yaşar gider.
Yaşamın karşısına düşen bir hissiyatım yok.
Yine de, kitaplarınızın intihara teşvik ettiğini düşünenler var.
Evet. Ama kitaplarım tabii ki herhangi bir intihara neden olmuş değil. Fakat geçen gün, önceki gece, penceremde bir kadın belirdi, benimle konuşmak istediğini söyledi. “Tabii ki,” dedim. “Konuşmak istediğiniz konu nedir?” Tam da geberten nezle nedeniyle yatağıma uzanmıştım. “Çok geç olmadan,” dedi kadın. “Kendini mi öldürmek istiyorsun?” Hayır, dedi ve devam etti: “Ama sen kendimi öldürmemi istiyorsun.” “Aklın başında değil, evine git,” dedim. “Hayır, içeri girmeliyim,” dedi. “Bu mümkün değil, ayakta duramıyorum yine uzanmalıyım,” dedim. Kadın “Dert etme” dedi, “Zaten kocam var, seninle yatma derdinde değilim.” Bütün bunlar yatak odamın penceresinin hemen dışında oluyordu. Pencereyi kapamaya çalıştığımda parmağını araya koydu. “Parmağını ezerim,” dedim. Elini hemen çekti, pencereyi kapadım yatağa gittim. Bir süre sonra dışarıya göz attığımda, hala orada bahçede dikildiğini gördüm. Daha sonra nihayet gitti ve sonra bana bir mektup yazdı. Mektupta şu-şu tarihte –Pazartesi gününe denk geliyordu- akşam sekizde mezarlıkta olacağını, en sevdiği nokta olan sağ kapıda bekleyeceğini söylüyordu. Randevu verdiği akşam evde bile olmayacaktım. Bir mektup daha yazdı. Bu kez on altı sayfa tutuyordu. Tüm yaşamını anlatmıştı. Kocasını, nasıl evlendiklerini, evlendiğinde ne kadar genç olduğunu, bunun gibi şeyler. Büyük ihtimalle mezarlıkta birlikte intihar etmemizi istiyordu. Diğer insanları tetikleyen nedenleri asla bilemezsiniz.
Yazmanın anlamsızlığının bilincinde olmanıza rağmen üretkenliğiniz hayret verici. Yaşamın anlamsızlığından yola çıkıp yazıyorsunuz. Bazıları bunun sahtekarlık olduğunu düşünebilir.
İnsan tam olarak nelerden emin olabilir? Sahte bile olsa, mevzunun özünü değiştirmiyor. Bir olguyu nasıl nitelediğinizin bir şeyi kesinlikle değiştirmediği çok açık. Herhangi bir olgunun varoluşuna dair bir şey bilmediğiniz çok açık. Sadece oturuyor ve elinizden geleni ardına koymuyorsunuz, sonra hepsi yine sona eriyor gidiyor.
Tamam, ama o çabanın motivasyonu nedir? Nihayetinde yatağınızdan çıkıp yazı masanıza her şeyin tam bir anlamsızlık olduğu düşüncesine dalmış şekilde gidiyorsunuz.
Bende sadece frenlenemeyen bir yazma isteği var. Birkaç hafta önce Stuttgart’taydım, bir Çehov oyununda – Üç Kızkardeş. Kendi kendime bu benim oyunlarımdan biri olabilirdi dedim. Daha iyisini yapabilirdim, saha sıkı bir iş çıkarabilirdim, o anda yine yazma iştahı geldi. Ben kuşkusuz herhangi birinin üzüntü duyacağı biri değilim, çünkü güçlüyüm. Zayıf olan biri böylesi konuları yazamaz. O metinleri öyle dizmek için bilek gücü gerekir. Anlattığınız insanlar ve durumlar zayıfladıkça, siz güçlenmelisiniz, yoksa imkansız olur. Siz kendiniz zayıf düştükçe, kağıda döktükleriniz güçlenir, doğruluk kazanır ve zinde olur. Gerginliği seven ve hep sinirlenen Zuckmayer gibileri düşüyor aklıma, çıkar yolu Yerliler, Kızılderililer ya da soyguncu kabile reislerinde arayan ama aslında kendisi sadece bir yaprak kadar gerginleşebilen tipler… Öte yandan yazdıklarım kendi fiziksel durumumla da örtüşüyor. Döngüsel. Görünümüm iyiyse ve havam yerindeyse ve güçlü ve zindeysem, yazmam olur biter, çünkü yazmak için aslında hiç iştahım yoktur.
Ne yapıyorsunuz o zaman?
Ne zaman?
Zinde olduğunuzda?
Yazma isteğim olmuyor.
Demek istediğim bu zindeliğiniz kendini nasıl belli ediyor? Aşık filan mı oluyorsunuz?
Çok uzun zamandır aşık olmadım. Kendimi bütünüyle yakalı yirmi yıl oldu.
Kendinizi cinsel anlamda mı yaktınız?
Hayır. Sekse hiç ilgi duymadım. Zaten her durumda benim için imkansız bir durumdu. Hastalığım yüzünden tabii. Hepsinin doğal akışında gerçekleşebileceği zamanlar oldu tabii, öylesi durumların önüne geçemezdim ama mevzunun patlaması için hiç uygun durumda olmadım. Hala yaşıyor olmaktan mutluysanız, kendinizi bir sanatoryumdan diğerine sürüklüyorsanız, tabii ki öyle meselelere kendinizi veremiyorsunuz. O zaman tek düşünceniz oluyor: Ölmek istemiyorum. Ama bu düşünce bile ertesi gün size zıt gelebilir.
Neden böyle söylüyorsunuz? Yaşamında sizin kadar bir sorunla uğraşmış biri tabii ki hayatını öylesine çöpe atıp gitmez?
Ama herkes bilir ki göz açıp kapayana dek bazı durumlarda kalırsınız ki, yaşam anlamını yitirir. Öyle bir ruh haline girersiniz. Sonra hemen ardından, aniden, daha önce olmadığı kadar canlanırsınız.
Kontrolünüzü yitireceğiniz bir ruhsal duruma girdiğinizi hayal edebiliyor musunuz?
Yok, onu asla kaybetmem. Ama kuşkusuz bunda herhangi bir kesinlik yok. Tanrım, ne demeliyim? Tam olarak neyi duymak istiyorsun?
Kendinizi öldürmeyeceğinizi söyleyebilirsiniz.
Öldüremeyeceğimi. Olur mu olmaz mı bilemiyorum. Çünkü bir saat içinde işlerin ve insanların nasıl tamamen değişebileceğini o kadar sık gördüm ki. Hiçbir şey ya da insan o kadar dayanıklı değildir. Bazı muhteşem sistemler var, kesinliğinden eminsiniz, tamamen sımsıkı diyorsunuz, sonra bir bakıyorsun bir dakikada gidivermiş. Doğru rüzgârı bekliyor sadece.
Tamam belki de tezim saçmalıktı. Ama birinin kendisine bakıp kolayca öldürebileceğini – ölümden sonraki yaşama inanmadığını varsayıyorum, düşünemiyorum. Gerçek bir ateist aynaya bakıp kendisini öldürebilir mi?
Bilmiyorum. Ama kolayca birisinin kendisine bakıp bilinci tümüyle berrak biçimde kendisini öldürebileceğini, kahvaltıda oturmuş “Tamam, birazdan bileklerimi keseceğim,” diyeceğini düşünüyorum. Dedemin erkek kardeşi tam olarak böyle yaptı. Bunu neden yaptığını belirten kısa, mantıklı ve açıklayıcı bir not yazdı. Düşünülemeyecek hiçbir şey yoktur çünkü herkes birbirinden tamamen farklıdır. Dünyada birbirine eş iki insan yok.
Anlaşılan intihardan konuşmaya devam edemeyeceğiz.
Gerçekten hiç mi hiç gerek yok. Kendini öldürürken bana mektup yazarsın.
Kesinlikle kendimi öldürmeyeceğim. Baştan beri anlatmaya çalıştığım buydu.
Haydi ama. Böyle söyleyemezsin. Sekiz litre şarap içip kafayı bulan bir dostum vardı. Tam bir küçük burjuvaydı. Böyle küçük şirin şiirler ve berbat düzyazıları olan tam bir aptaldı. Bu küçük burjuvalarda her zaman olduğu gibi, üç karısı ve her birinden iki çocuğu vardı. Bu dev topluluğu ve satış yaptığı dükkanıyla çok mutluydu. Bu adam evine gitti. Karısının elbisesini üzerine geçirdi. Düğmelerini kapadı ve kendisini üzerinde karısının kıyafetiyle astı. Kırk beş yaşında ve geçmişinde en ufak bir bıkkınlık emaresi olmayan bir adamdı.
Tabii bunu anlatarak tezimin doğruluğunu kanıtlamış oluyorsunuz. Çünkü o adam kendisini aynada boynunda bir ip ve üzerinde karısının kıyafetleriyle görmüş olsa, elinde olmadan gülecek ve kendisini öldüremeyecekti. Anlatmak istediğim, tam da o anın komikliği bunu yapmana engel olacaktır.
Bu söylediğin doğru. Ne zaman bu konuda yazsam, sonu intihara giden mevzulardan bahsetmeyi kastediyorum, yazarken belirli şartları belirli biçimde açıkladığımı hissediyorum. Çünkü hiç kendimi öldürmedim, o işten paçayı sıyırdım. O zaman tabii ki, tam da o konuyu muhteşem anlatabilirsin. Farklı bir insan bunu yapamayabilir ya da hepsini anlatırken tahtaya çevirebilir… Ne düşünüyorsun? Aniden suratın değişti.
Bir kez o anda kendini öldürmeyi ciddi biçimde düşünüp düşünmediğinizi merak ediyorum. Otobiyografinde ölümcül hastayken ve doktorlar senden umudu kesmişken yaşama döndüğün o boşluk anını anlatıyorsunuz. Tabii o durum birinin kendisini tamamen kendi elleriyle şekillendirmesinin dışında kalıyor.
Yazdığımın tamamen gerçeği anlattığını kim bilebilir? Ben kendim dahi hep geri adım atan biriyim. Birçok yaşamı kendininkiymiş varsayıyorsun, biri diğerine benziyor zannediyorsun, aslında başkalarının yaşamı kadar farklılık ve bir kadar az miktarda da kendinle benzerlik var. Belli ki aynı anda hem doğru hem de yanlış. Tıpkı her şeyi aynı anda hem güzel hem de çirkin olması, hem ölü hem canlı olması, hem tatlı hem tatsız olması gibi. Önemli olan tek şey, aklının en çok neye yattığı. Bana kalırsa ölüm, sıra dışı bir olgu değil. Ölüm hakkında, bir başkasının akşam yemeği hakkında konuştuğu gibi konuşuyorum.
Farklı bir konu ister misiniz?
Tabii, ne gibi mesela?
İnsanlardan farklı olmak istediğinizi söylediniz.
Herkes ister.
Ben değil. Çünkü kendini normalin dışına atmak isteyen biri öncelikle kaybolmayı istemeli.
Yanlış anlaşılma olmasın diye, çok dikkatli analiz yapmalısın. Açık ki konunun iki tarafı var. Zorlamak itip kakmaya döndüğünde, vazgeçme eğiliminde olan biri gidip saklanmayı deneyecektir. Konuşmayı, yemeyi, diğer insanlar gibi alıklaşmayı deneyecektir. Buraya taşındığımda ben de böyle yapmıştım. “İki inek alıp sağacağım, dümdüz yaşayacağım ve lastik çizmelerle metal işçilerinin gömleklerinden giyeceğim, olabildiğince kirli, ufak ve yağlı olanlarından. Sonra sekiz hafta yıkanmayacağım, böylece olabildiğince buradaki insanlar gibi görüneceğim.” Ama işler böyle yürümüyor, böyle kenara çekilemiyorsun çünkü bilinçli bir biçimde üretebileceğin bir şey değil.
Denediniz mi?
Hepsini denedim. Ta ki o yönde gitmekle zaman kaybettiğimi anlayana dek. Ayak basılmamış yoldan içindeki [bendeki ve sendeki gibi] ve herkeste olduğu gibi tüm tuhaf, gaddar, berbat, gergin, garip şeylerle yürümek zorundasın. Yüz adet Hubertus paltosu arasına saklanıp bir bar masasında geri kalan herkesle otururken gülüşüp bir pazar sabahı iyi yapılmış erişte çorbası içip ya da bir Paskalya turtasını götürüp ferahlığın zirvesinde takılamazsın, işe yaramayacaktır. Farklısın, bizim bakış açımıza göre bütünüyle aynı gözüken o insanların hepsi ve her birinin aslında farklı olduğu gerçeği bir yana, sadece öyle olmaya çalışmıyorsun fakat tüm bunlara rağmen, onlar kendilerini oklavanın altına yuvarlıyorlar. Hepsi bir yana, tabii arada birkaç tane havaya biraz yükselen bataklık sazı var ve bu nedenle incinebilir ve korumasızlar. Tabii ki koyunotlarının arasında saklanacak kırmızı zambak ya da saraypatılar için absürd bir durum çünkü bir kırmızı zambak olmaktan gurur duymayı sürdürüp aşağıda diğerleriyle daha mutlu olabilirlerdi. Öte yandan, diğerlerinden daha soylu ve güzel olabilirdi ama aynı zamanda tamamen koyunotlarının arasına sığınmış olacaktı. Böylesi bir durumun ürkütücü ve korkutucu yanı, işe yaramayan tarafı bu. Her ne isen o olacaksın ve kalıbına en iyi şekilde oturacaksın.
Birlikte vakit geçirmekten hoşlandığınız kimse var mı?
Çevremde herhangi bir süre olmasını istediğim ya da sabredebileceğim herhangi birini tanımıyorum. Yani kalıcı birliktelik imkansız bir durum. Örneğin, birinin benimle arka arkaya iki gün ve gece aynı evi paylaştığını düşünemiyorum. Seksen beş yaşındaki teyzem hariç. Ama o bile ancak belirli şartlar altında gerçekleşebiliyor, dolayısıyla bu durumun zor olmasının yanı sıra iş giderek groteskliğe yaklaşıyor ve bu sayede biraz çekilebilir oluyor. Böyle bir durum bile bir haftadan uzun zaman dayanmıyor. Bazen tabii ki aynı şeylerin ihtiyacını duyuyorsun, çevrende seninle olacak insanların, Brüksel, Viyana, Zürih ya da herhangi bir yerde, oldukça zor. Bir şehre taşınabilirim ama sağlık sorunları nedeniyle bunu yapamam, çünkü o şehirde tıkılır kalırım. Tabii kırsalda yaşamak üzere doğmuş biri değilim pek. Doğaya sıfır ilgim var. Ne bitkilerle ne kuşlarla ilgiliyim çünkü birini diğerinden ayırt edemem, bugün hala sıradan bir karakuş neye benzer bilmiyorum. Ama bir şeyi kesin biliyorum, bu soluk borumla şehirde uzun süre yaşayamam. Bu durumda kış gelince çiftlikten hemen hiç ayrılmıyorum, çünkü şehre gitmem demek kendimi öldürmem anlamına geliyor. O zaman iki olasılık beliriyor, her şeyin ilginç olduğu şehirde yok olacaksın ya da etrafta sinirlerini zıplatan bir kişiyle olacaksın. Bu çözümü olmayan bir problem.
Kitabınız Ses Taklitçisi’nde okurları Orta Avrupa ülkelerinin tüm başkanlarına suikaste çağırdığınız bir bölüm var. Bu bölüm bir sanatın korumacı etiketinin altında, edebiyat yayıncısından çıkmış kitapta değil de siyaseten partizan bir gazetede çıkmış olsa, şeye yakınlıktan hakkınızda dava açılırdı…
Tabii ki yakınlık duyuyorum. Ama neye yakınlık duyduğumu bilmiyorum…
Demek istediğim bugünlerde ne isterseniz yayımlanır ve kimse söylediklerinize şaşırmaz.
Onu bilemem. Mesela Die Zeit’a üç ay önce bir mektup yazdım, Kreisky’ye karşı doğaçlama gibi bir şeydi. Beş hafta masalarında tuttular sonra da bana bir yerden diğerine ilettiklerini bildiren mektuplar yazdılar sonra yazı hiç iz bırakmadan kayboldu gitti. Böylesi bir duruma Bayan Hintermüller’i bile katmak istemezsin. Söylemek istediğim ben de herkes kadar entrikalara ya da zararlara açığım. Bu insanlar Kreisky’nin kılına zarar gelmesin istiyorsa, çünkü kendisi o çevrede pek popülerdir ve biraz çılgın çocuk diye bilinir, benim de kendimi bilinen ironik damardan formüle etmem gerek olmayabilir, ne de olsa basılmayacaktır.
O yazıyı bastırmak için hiç mücadele ettiniz mi? Yazı adına savaştınız mı?
O şirin, ahlaksız oportünistlerden oluşan Die Zeit editöryal kadrosuyla savaşmak tamamen aptallık olur. Hiçbir şekilde anlamlı olmazdı.
Peki o yayında kim kaldı? Aptal diye nitelemediğiniz kim kaldı?
Neden? Kimse… Söylediğim bu zaten.
O zaman tam da söylediğim gibi, hiç ayrım gözetmeden herkese küfrediyorsunuz ve belli ki kimse sizi artık ciddiye almayacak ve saldırılarınız amacına ulaşmayacak.
Neden ulaşmasın? Amaçlanan hedefleri vardır ya da yoktur. Her durumda, saldıran kişi o kısmı umursamaz.
Yazarken kimi düşünüyorsunuz?
Bu tabii ki tamamen aptalca bir soruydu.
O kadar aptalca değildi. Kızgın olduğunuz birini düşüyor musunuz ya da bazen sizi anlayan birini?
Yazdıklarımı okuyacak herhangi birini düşünmüyorum çünkü okuyacak herhangi biri zerre umurumda değil. Yazarken kendi keyfime bakıyorum, bana da böylesi yeterli. Daha iyi ve kendini vermiş yazmayı sürdürmeye çalışırsın, bir dansçının her zaman daha iyi dans etmeye çalışması gibi, ama tabii bu kendi kendine olacaktır, çünkü herkes, kim olursa olsun istisnasız herkes, tekrarlayarak mükemmelliğe yaklaşacaktır, aynen tenis oyuncusunun servisi gibi, bir yazar ya da yüzücü ya da oda hizmetlisi ya da gündelikçi olmak gibi. Kadın, beş yılın ardından her şeyi kırıp döküp temizlediğinden fazlasını bok ettiği ilk gününe göre daha iyi temizlik yapacaktır.
Yazmak aynı zamanda insanlarla iletişime geçmeyi denemek değil midir?
Hiçbir şekilde herhangi biriyle iletişime geçme derdim yok. Ne zaman biriyle temas etmeyi denemişim? Tam tersine, benimle temas etmeye çalışanlardan kaçtım durdum. Bana gelen tüm mektupları aynen çöpe atıyorum. Çünkü teknik olarak onlarla baş etmek imkansız, iki sekreteri olan ve küçük bir notla ayaklarına kapanmış götlekleri son raddesine dek emen o siktiriboktan yazarlar gibi davranamam. Yazdıklarımın basılmasını, kitap haline gelmesini ve böylece onlarla işimin bitmesini istiyorum sadece. Böylece onu dolabıma yerleştiririm, hem kaybolmaz hem de orada oldukça güzel durur. Yazılarımı oldukça kalitesiz, ucuz ve emici kağıtlara yazıyorum ve düzgün bir yazıtipine geçince keyfini çıkarıyorum, sonra yayıncım ban ayda bir biraz para gönderiyor ve tam o noktada tüm hikaye sona eriyor. Bundan vazgeçme isteğim yok henüz, yazmaktan ve beni içine alan ruh halinden, çünkü yazmaktan müthiş keyif alıyorum ve aslında başka bir şeye de ihtiyacım yok ve sadece burada Avusturya’da değil, dünyanın herhangi bir yerinde dahi başka birinin tekrar edemeyeceği bir şey yapıyorum gibi hissediyorum. Kırk ile altmış yaş arası düzyazı yazan biri için uygun yıllardır, bazıları için biraz daha genç olabilirsin ama ben geç gelişenlerdenim ve tam da kendi zirveme ulaşırken bu duyguyu öldürmek istemiyorum. Bunu yapmam için gerçekten deli olmam lazım. Tabii ki kimse delilikten muaf değildir…
Kesinlikle sizden yazmayı sona erdirmenizi istemiyorum. Sadece sizi anlayan ve çalışmanıza yarar sağlayacak birileriyle temas edebilirsiniz diyorum.
En çok olabildiğince yalnız olduğumda istim üzerinde oluyorum, neye yol açarsa açsın, yol açtıkları da tabii aksaklıklardan başka bir şey değil, onları da hiç kafama takmıyorum. Başka kimsenin ilgisinin olmadığı şeyleri sevebiliyorum. Sizi [Peter] Handke’yi burada üç gün yaşatmayı denemeye davet ediyorum, çığlık çığlığa kızına kaçar gider. Güçsüz, zayıf, küçük bir aile çocuğu o ve buna rağmen yalnızlıktan şikayet edip duruyor. Bu tipler tamamen yalnız olmaya dayanamayan kişilerdir. Çünkü aslında yalnız olmak oldukça çaba isteyen bir iştir. Bu çabayı göze almadan kimse benim gibi yazamayacaktır. Önemli ya da değil, bu günler tartışılır noktadadır. Handke’nin o şirin ufak kızı var. Bu beni hep kötü yola itiyor, çünkü her zaman ailenin ve benzerlerinin karşısında oldum, çünkü ailesi, çocuğu, savurgan kayak kıyafetleri ve benzeri çer çöpü Noel zamanı üzerine geçirmiş ve yanlarında çocuklarıyla St Moritz’deki lüks yayıncılarını ziyaret ediyorlar, bunları görünce dehşetten içim dışına çıkıyor, bir dakika önce burada olan, bir dakika sonra şuraya giden, kendilerini Amerika’ya davet ettirip ders veren, bir şey yazınca editörün odasına koşup iki gün sonra gazetede yayımlatanları görünce dehşete kapılıyorum. Takmıyorum, benzer şekilde davranmıyorum. Başkaları bundan rahatsız olup vazgeçebilir. Ama ben daha az umursamıyorum. Kurabiye kavanozunun kapağını tutmamı sağlayan bu güç.
Çocuklu ailelerin canınızı neden sıktığını açabilir misiniz? Annelerin her yerde kulaklarının kesilmesi gerektiğini söylemiştiniz.
Böyle söyledim çünkü insanlar dünyaya çocuk getirdiklerine inanarak yanılıyorlar. Bütün mevzu tümüyle işe yaramaz. Nihayetinde hepsi yetişkin olacak, çocuk değil. Terli, zalim, göbekli bir mal sahibi ya da soykırımcıyı doğruyorlar, yaptıkları şey bunlar, çocuklar değil. İnsanlar bebeklerinin olacağını söylüyor, aslında gerçekte seksen yaşında üzerlerine işeyecek, leş gibi kokacak, kör, topal ve gut hastalığından kıpırdayamayacak birini dünyaya getiriyorlar, dünyaya getirdikleri işte bu. Ama bunu görmüyorlar, o zaman doğa, üstün geliyor ve bütün bu boktan iş sürüp gidiyor. Ama tabii ki benim umurumda değil. Benim konumum bu noktada ancak gülünç olabilir. “Papağan” demek istemiyorum çünkü bu kelime çok cafcaflı duracak, o zaman “yaygaracı küçük kuş” diyelim. Bu küçük kuş biraz gürültü çıkarıyor, sonra ortadan kayboluyor, gidiyor. Orman büyük, karanlık. Ormanda bir baykuş bazen ciyak ciyak bağırıp diğerlerine huzur vermiyor. İşte ben oyum. Ve başka herhangi bir şey olmak için en ufak arzum yok.
Otobiyografinizde imzanızın karakteristiğinin farklı olmadığını yazıyorsunuz.
İşte olduğu gibi alınamayacak bir konu daha. Ben herhangi bir şeyden farksız değilim, ama her şeyden farksız da olmalıyım, çünkü başka türlü devam edemem. Bu konuda söylenebilecek yegane şey bu.
Teyzenizin sizin ve çalışmalarınız üzerindeki etkisi nedir?
On dokuz yaşımdan beri hayatımda hiç kuşkusuz en önemli insan hep o oldu.
Onun öleceği düşüncesi sizi ürkütüyor mu?
Neredeyse dayanılmaz buluyorum, ama göreceğiz. Yakında böyle olacak gibi görünüyor. Beni çığrımdan çıkarabilir. Dürüst olmak gerekirse, durum bu. Daha sonra tamamen bitebilirim, ama bir şey ancak bir kez olur diyebilirsiniz, çünkü kuşkusuz hiçbir şeyi tahmin edemeyiz. Teyzem öldüğünde, ölü olacak. O zaman ben de seni arayacağım, böylece sen dayım olacaksın.
Diyosunuz ki, yerine konamayacak bir insan vardır, bağlanabilen biri?
Bir yerden bir şekilde bir sütçü kız çıkagelir boşluğu doldurur. Hayır, tabii ki yerine konamayacak kimse yoktur.
O zaman şu açıklamanızda ısrarlısınız: “Yalnız kalmak istiyorum.”
Başka şansım yok anlamıyor musun? Yaşamdan istediğim gibi keyif almak için, yalnız olmaktan başka şansım yok. İşin aslı başka insanlarla yakın olmak benim için ölümcül. Ama bu benim için üzgün hissetmeye bir neden değil. herkes kendi derdi için sadece kendini suçlamalı.
Yaşamda sizin için, yazmanın yerini tutabilecek bir şey var mı?
Herhangi bir şeyin yerine konacak bir başkası yoktur. Her zaman bisiklet sürebilirim mesela, ama sence bunu başka bir şeyin yerine mi yapıyorumdur?
Güzel bir gün, aniden aklınıza fikir gelmemeye başlarsa ne yapacaksınız?
Böylesi sorular seni hiçbir yere götürmez. Bir şarkıcıya sesin olmazsa ne yaparsın demek gibi. Ne cevap vermesini istersin? “Sessizce şarkı söylerim” mi desin? Şöyle olabilir, ne zaman bir şey yazsan, son olduğunu düşünürsün, tekrar yapamayacağını ve yapmak istemediğini. Ama beni başka hiçbir şey ilgilendirmiyor.
Peki yarın aniden hayatınızın aşkıyla karşılaşırsanız?
Bunu engelleyemem.
Kaynak: http://www.futuristika.org/thomas-bernhard-sanatoryumlarda-gezerken-sevismek-olmazdi/
 |
| Thomas Bernhard |
+-+A+scene+from+the+movie..jpg)
+-+A+scene+from+the+movie..jpg)
